Banja Luka, kao grad sporta, u prošlosti je vodila računa o obrazovanju nastavničkog i trenerskog kadra. U periodu od 1961. do 1970. godine pri Pedagoškoj akademiji imala je odsjek za fizičku kulturu, na kom je diplomiralo 210 nastavnika.

Pri Sportskom savezu je postojao Centar za obrazovanje trenera — za zvanje trener. Ove dvije institucije su značajno uticale da sportisti Banje Luke osvoje 87 medalja na evropskim, svjetskim prvenstvima i olimpijskim igrama (8 zlatnih olimpijskih medalja). Pedagoška akademija je prerasla u Filozofski fakultet.

Sportski radnici Banje Luke odmah po okončanju rata, pokreću inicijativu da se pri Filozofskom fakultetu formira odsjek za fizičku kulturu.

Tadašnje Ministarstvo prosvete rješenjem broj 06-13/97 od 19. septembra 1997. godine daje saglasnost da se na Filozofskom fakultetu otvori Odsjek za fizičku kulturu. Obrazovanje studenata je počelo školske 1997/98. godine. U prvu generaciju je upisano 55 redovnih studenata.

Iskustvo u četverogodišnjem radu Odsjeka za fizičku kulturu u okviru Filozofskog fakulteta, pokazalo je potrebu za organizovanjem samostalnog fakulteta.

Na osnovu elaborata o opravdanosti izdvajanja Odsjeka i samostalnog fakulteta, Narodna skupština Republike Srpske je na sjednici od 4. jula 2001. godine donijela odluku o izdvajanju. Javnom raspravom, koja je organizovana u Banjoj Luci, a na kojoj je sprovedena anketa o nazivu Fakulteta — utvrđen je predlog naziva: Fakultet fizičkog vaspitanja i sporta.